Μοντέλα εκπαιδευτικής υποστήριξης – οι τρέχουσες πολιτικές απαντήσεις στην Ευρώπη

Περίληψη των κυριότερων σημείων
(για πιο ολοκληρωμένη ανάγνωση: sirius-migrationeducation.org)

«Η μελέτη εντόπισε τέσσερα είδη εκπαιδευτικών πολιτικών υποστήριξης που διευκολύνουν την ενσωμάτωση των νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών στα εκπαιδευτικά τους συστήματα: την γλωσσική υποστήριξη,  την ακαδημαϊκή υποστήριξη, την προσέγγιση και την συνεργασία και την διαπολιτισμική εκπαίδευση. Ο συνδυασμός αυτών των πολιτικών μαζί με τα γενικά χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών συστημάτων παρέχει τη βάση για τα διαφορετικά μοντέλα εκπαιδευτικής υποστήριξης. Τα βασικά δομικά χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών συστημάτων που επηρεάζουν την ενσωμάτωση των νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών περιλαμβάνουν την ηλικία της πρώτης παρακολούθησης των ικανοτήτων των παιδιών, το επίπεδο συγκέντρωσης του εκπαιδευτικού συστήματος και την απαίτηση ελεύθερης επιλογής σχολείου. Η ανάλυση των εκπαιδευτικών συστημάτων και η παροχή εκπαιδευτικών μέτρων στήριξης στα νεοαφιχθέντα παιδιά μεταναστών βοήθησε στην εξακρίβωση πέντε διαφορετικών τύπων εκπαιδευτικών συστημάτων υποστήριξης:

• Περιεκτικό μοντέλο υποστήριξης (Παραδείγματα: Δανία, Σουηδία)

Η πληρότητα της υποστήριξης συνεπάγεται ότι και οι τέσσερις τύποι υποστήριξης είναι καλά ανεπτυγμένοι και τα εκπαιδευτικά συστήματα είναι με άλλους τρόπους περιεκτικά. Οι χώρες που αντιπροσωπεύουν αυτό το μοντέλο παρέχουν συνεχή υποστήριξη στην ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων, στη διδασκαλία της υποστήριξης και στην παροχή βοήθειας για τη μεταφορά των μαθητών στα ανώτερα επίπεδα εκπαίδευσης. Η αποκεντρωμένη εκπαίδευση και η αυτονομία του σχολείου συνοδεύονται από έντονη εστίαση στην ενημέρωση των γονέων και της τοπικής κοινότητας. Η διαπολιτισμική μάθηση εντάσσεται στην εκπαίδευση. Οι χώρες αποδίδουν μεγάλη προσοχή στη δημιουργία ενός θετικού σχολικού περιβάλλοντος μέσω εκπαιδευμένου διδακτικού προσωπικού και διαφόρων διαπολιτισμικών πρωτοβουλιών.

• Μη συστημικό μοντέλο υποστήριξης (Παραδείγματα: Ιταλία, Κύπρος, Ελλάδα)

Το μοντέλο χαρακτηρίζεται από τυχαίο χαρακτήρα της παρεχόμενης υποστήριξης. Οι χώρες που αποδίδονται σε αυτήν την ομάδα δεν έχουν σαφώς διαρθρωμένη πολιτική σε εθνικό επίπεδο για να υποστηρίξουν την ένταξη των νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών ή έχουν μια τέτοια πολιτική, αλλά δεν είναι αποτελεσματική η χρηματοδότηση και επομένως μη υλοποιήσιμη. Η στήριξη που παρέχεται σε περιφερειακό, τοπικό ή / και σχολικό επίπεδο είναι ιδιαίτερα κατακερματισμένη, καθώς δάσκαλοι, γονείς και τοπικές κοινότητες έχουν περιοριστεί σε δικές τους πρωτοβουλίες.

• Ανταποδοτικό μοντέλο υποστήριξης (Παραδείγματα: Βέλγιο, Αυστρία)

Το μοντέλο αυτό περιλαμβάνει όλους τους τύπους πολιτικής υποστήριξης με την ακαδημαϊκή υποστήριξη να είναι μια μάλλον αδύναμη πτυχή της που υπονομεύεται περαιτέρω από τα συστήματα έγκαιρης παρακολούθησης και ροής. Οι χώρες παρέχουν συνεχή διδασκαλία της γλώσσας υποδοχής ως δεύτερης γλώσσας και της μητρικής γλώσσας στις μεγαλύτερες ομάδες μεταναστών (π.χ. στην Αυστρία σε κανονικά σχολεία). Οι γονείς των νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών ενθαρρύνονται να συνεργάζονται με τα σχολεία μέσω της παροχής πόρων και υπηρεσιών διερμηνείας. Η χορηγούμενη στήριξη είναι ουσιαστικά αντισταθμιστική – αποσκοπεί στη διόρθωση των «διαφορών» μεταξύ των μεταναστών και των γηγενών μαθητών, αντί να αντιμετωπιστεί το αρχικό μειονέκτημα.

• Μοντέλο ολοκλήρωσης (Παραδείγματα: Ιρλανδία)

Αυτό το μοντέλο δεν επικεντρώνεται στη γλωσσική υποστήριξη, καθώς αυτή σταματά μετά από αρκετά εισαγωγικά έτη και δε διδάσκεται ή διδάσκεται η αγγλική ως μια δεύτερη γλώσσα που προσφέρεται καθ’ ‘όλη τη διάρκεια της σχολικής διαδικασίας. Τα συστήματα υποδοχής των νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών, οι ρυθμίσεις για την αξιολόγηση της προγενέστερης εκπαίδευσης και τα προγράμματα υποστήριξης για τους μαθητές με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης είναι καλά αναπτυγμένες. Ιδιαίτερα πλεονεκτήματα αυτού του μοντέλου είναι οι καλά αναπτυγμένες πολιτικές προσέγγισης, συνεργασίας και διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Η σύνδεση μεταξύ σχολείου, γονέων και τοπικής κοινότητας είναι συστηματική, ενώ η διαπολιτισμική μάθηση είναι καλά ενσωματωμένη στα προγράμματα μαθημάτων και προωθείται στην καθημερινή ζωή του σχολείου.

• Κεντρικό μοντέλο στήριξης εισόδου (Παραδείγματα: Γαλλία, Λουξεμβούργο).

Το επίκεντρο του μοντέλου αυτού είναι η κεντρική υποδοχή των παιδιών των μεταναστών και η παροχή ακαδημαϊκής υποστήριξης ως κύρια κινητήρια δύναμη της εκπαιδευτικής ένταξης. Και οι δύο χώρες παρέχουν κεντρική υποδοχή, αξιολόγηση προηγούμενης σχολικής φοίτησης και υποδοχής για τα νεοαφιχθέντα παιδιά μεταναστών. Τα στοχοθετημένα προγράμματα υποστήριξης για μαθητές με χαμηλή επίδοση είναι υπό ανάπτυξη. Επίσης, η γλωσσική υποστήριξη και η προσέλκυση γονέων / κοινοτήτων μεταναστών είναι αρκετά ανεπτυγμένες.

Βασικοί παράγοντες συμπερίληψης

Από την ανάλυση προκύπτει ότι η αποτελεσματικότητα των στοχοθετημένων εκπαιδευτικών μέτρων στήριξης υπονομεύεται από περιβάλλοντα με λιγότερο περιεκτική εκπαίδευση. Καλύτερα αποτελέσματα αναμένονται όταν η ένταξη των νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών αντιμετωπίζεται μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης: ένας συνδυασμός κανονιστικών και διοικητικών μεταρρυθμίσεων που έχουν ως στόχο να κάνουν το εκπαιδευτικό σύστημα περισσότερο περιεκτικό, συνοδευόμενο με χρηματοδοτούμενα μέτρα για να προμηθεύσουν  τα νεοαφιχθέντα παιδιά μεταναστών με πλήρη στήριξη για την εξάλειψη του εκπαιδευτικού μειονεκτήματος τους.

Είναι σημαντικό να αποφευχθεί ο σχολικός διαχωρισμός, καθώς εμποδίζει την επιτυχή ένταξη των νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών στην επίσημη εκπαίδευση. Όταν οι απαιτήσεις της περιοχής στην οποία διαμένουν τα νεοαφιχθέντα παιδιά δεν είναι δυνατό να εφαρμοστούν, πρέπει να προβλεφθούν άλλα μέτρα για να εξασφαλιστεί ότι τα νεοαφιχθέντα παιδιά μεταναστών έχουν την ευκαιρία να μάθουν μαζί με τους εγγενείς συνομηλίκους τους. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την παροχή βοήθειας και πληροφοριών σχετικά με την επιλογή των σχολείων στους γονείς, τη βελτίωση της ποιότητας της παροχής στα σχολεία των μεταναστών ή τις πολιτικές διασποράς που στοχεύουν στην ισότιμη διανομή μαθητών μεταναστών μεταξύ των σχολείων της περιοχής. Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για τον μετριασμό των επιπτώσεων του ήδη υπάρχοντος οικιστικού διαχωρισμού των μεταναστών.

Η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών είναι ζωτικής σημασίας για την ένταξη των νέων μεταναστών που εγγράφονται στην επίσημη εκπαίδευση. Οι αρχικοί γλωσσικοί φραγμοί και μερικές φορές η έλλειψη προηγούμενης σχολικής φοίτησης εμποδίζουν τα νεοαφιχθέντα παιδιά μεταναστών να πετύχουν στο σχολείο στον ίδιο βαθμό με τους γηγενής. Τα συστήματα που εφαρμόζουν την έγκαιρη παρακολούθηση και ροή των μαθητών σύμφωνα με τις ικανότητές τους τείνουν να διευρύνουν το χάσμα απόδοσης μεταξύ μαθητών μεταναστών και γηγενών μεταναστών, στερώντας από τα νεοαφιχθέντα παιδιά μεταναστών την πρόσβαση στα πιο διακεκριμένα ακαδημαϊκά κομμάτια. Εάν δεν είναι εφικτή η παρακολούθηση σε μεταγενέστερο στάδιο στο εκπαιδευτικό σύστημα, τότε θα πρέπει να προβλεφθούν διατάξεις που να επιτρέπουν την αλλαγή τμήματος όταν οι δεξιότητες βελτιώνονται.

Τα σχολεία πρέπει να έχουν ένα λογικό επίπεδο αυτονομίας, ώστε να μπορούν να υιοθετούν και να ανταποκρίνονται καλύτερα στις τοπικές ανάγκες. Η αποκέντρωση είναι ένα σημαντικό έναυσμα για την προσαρμογή του εκπαιδευτικού συστήματος. Από την ανάλυση προκύπτει ότι τα σχολεία με υψηλότερο βαθμό αυτονομίας σε συνδυασμό με σαφές πλαίσιο διαχείρισης πολιτικής και απόδοσης σε εθνικό επίπεδο μπορούν να προσαρμοστούν ευκολότερα και αποτελεσματικότερα στις ανάγκες των νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών και άλλων μειονεκτούντων ομάδων. Τα κεντρικά συστήματα θα μπορούσαν να προσαρμοστούν σταδιακά, ώστε να επικεντρωθούν στις επιδόσεις των σχολείων και όχι στο να ρυθμίζουν τις εισροές τους και να επιτρέπουν στα σχολεία μεγαλύτερη ευελιξία στην επιλογή των μέσων που βασίζονται στις τοπικές ανάγκες και περιστάσεις.

Η διαχείριση της απόδοσης βασίζεται στην ικανότητα μέτρησης της ολοκλήρωσης και των επιτευγμάτων των νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών στα εκπαιδευτικά συστήματα. Η μελέτη έδειξε ότι τα βασικά δεδομένα εξακολουθούν να λείπουν από τις περισσότερες από τις χώρες που έχουν αναλυθεί, με ελάχιστα παραδείγματα ορθής πρακτικής. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να παρακολουθείται η πρόσβαση, η συμμετοχή και η απόδοση των νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών στην κανονική εκπαίδευση σε σύγκριση με άλλες ομάδες μαθητών καθώς και η απόδοση των σχολείων που φιλοξενούν τα νεοαφιχθέντα παιδιά μεταναστών σε σύγκριση με άλλα σχολεία. Αυτό απαιτεί επενδύσεις σε συστήματα παρακολούθησης και αξιολόγησης καθώς και βελτιώσεις στη συλλογή στατιστικών για την εκπαίδευση.

 Οι συνθήκες ενός συμπεριληπτικού πλαισίου μπορούν να βελτιωθούν με τη χρήση υποστηρικτικών μέτρων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αρνητικές επιπτώσεις του σχεδιασμού του εκπαιδευτικού συστήματος μπορούν να αντισταθμιστούν με την υποστήριξη χωρίς αποκλεισμούς. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η στήριξη της εκπαίδευσης ανταποκρίνεται στις ατομικές ανάγκες κάθε νεοαφιχθέντος σπουδαστή μεταναστών. Ως εκ τούτου, ένα ιδανικό εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να προσφέρει ένα συνδυασμό όλων των τύπων εκπαιδευτικής υποστήριξης: γλωσσική, ακαδημαϊκή υποστήριξη, συμμετοχή γονέων και κοινότητας και διαπολιτισμική εκπαίδευση. Τα βασικά στοιχεία του κάθε τύπου παρέχονται παρακάτω. Οι χώρες θα πρέπει να προσαρμόζουν τις πολιτικές τους επιλογές στις εκάστοτε τοπικές συνθήκες.

Συνιστώμενο μείγμα πολιτικών για την ένταξη των νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών στα εκπαιδευτικά συστήματα

Γλωσσική υποστήριξη:

• Αρχική γλωσσική υποστήριξη και επαρκές σύστημα γλωσσικών δεξιοτήτων
• Συνεχής υποστήριξη ξένων γλωσσών μέσα ή μετά την κανονική τάξη
• Εκπαίδευση καθηγητών στη γλώσσα υποδοχής ως δεύτερης γλώσσας
• Αξιολόγηση και παροχή διδασκαλίας στη μητρική γλώσσα.

Ακαδημαϊκή υποστήριξη:

• Εξασφάλιση μιας καλά αναπτυγμένης υποδοχής σπουδαστών μεταναστών και αρχική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού υποβάθρου.
• Τοποθέτηση νεοαφιχθέντων παιδιών μεταναστών σε μια κατάλληλη τάξη με βάση την αξιολόγηση της προηγούμενης σχολικής εκπαίδευσης, των ικανοτήτων και των αναγκών τους.
• Σύστημα παρακολούθησης που εξασφαλίζει επαρκή παρακολούθηση και διάγνωση της απόδοσης και των δυνατοτήτων του μαθητή.
• Καθορισμένοι εκπαιδευτικοί για να εργαστούν με πολιτιστικά διαφορετικούς μαθητές..
• Υποστήριξη των μηχανισμών μετάβασης μεταξύ των τάξεων υποδοχής και των κύριων τάξεων, μεταξύ των διαφόρων επιπέδων εκπαίδευσης.
• Πρόληψη της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και παροχή προγραμμάτων επανένταξης.
• Συμμετοχή γονέων και κοινότητας:
• Ενθάρρυνση των παιδιών απο τους γονείς τους να συμμετέχουν/βοηθούν στην εκπαίδευση των παιδιών μεταναστών μέσω κατοίκον διδασκαλίας Ενθάρρυνση της σχολικής συνεργασίας για την ανταλλαγή ορθών πρακτικών στην ενσωμάτωση των παιδιών των μεταναστών.
• Παροχή λεπτομερών πληροφοριών σχετικά με τα σχολεία και τις ευκαιρίες για τα παιδιά.

Διαπολιτισμική εκπαίδευση:

• Εξασφάλιση ενός θετικού περιβάλλοντος στα σχολεία.
• Εκπαίδευση των καθηγητών για την ποικιλομορφία.
• Διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των ομογενών και των ομογενών μεταναστών μέσω δίγλωσσων συντονιστών και συντονιστών εκπαιδευτικού έργου.